Երևանը խեղդվում է.
գործեք նախքան կյանքեր կորցնելը
Երևանը բախվել է հանրային առողջական արտակարգ իրավիճակի: Air Quality Index(AQI)-ի մակարդակը անընդհատ գերազանցում է 300-ը, այն օդը, որ մենք շնչում ենք թունավոր է՝ հավասարազոր լինելով օրական 20-30 ծխախոտ ծխելուն:
Սրտի հիվանդություններով պայմանավորված մահերի 16%-ը օդի աղտոտվածությունից է: Աղբյուր:
Հայաստանում օդի աղտոտվածության մակարդակը 9 անգամ գերազանցում է ԱՀԿ-ի անվտանգության շեմը։ Աղբյուր:
AQI Դատան Ուղիղ Եթերով
0 - 50
Կարող եք բացել պատուհանները և օդափոխել Ձեր տունը:
51 - 100
Խուսափեք փակ տարածքները դրսից եկած օդով օդափոխելուց:
101 - 150
Բոլորը շնչառական խնդիրների ռիսկի տակ են:
Հասարակությունը պետք է զգալիորեն քչացնի դրսում անց կացրած ժամանակը:
Խոցելի խմբերը* պետք է ընդհանրապես դրսում չլինեն:
Օդափոխումը չի խրախուսվում:
Օդը մաքրող սարքերը խորհուրդ են տրվում:
151 - 200
Գնացեք դուրս միայն դիմակ կրելով:
Օդափոխումը չի խրախուսվում:
Խորհուրդ է տրվում օգտագործել օդը մաքրող սարքեր:
201 - 300
Գնացեք դուրս միայն դիմակ կրելով:
Խոցելի խմբերը* պետք է մնան ներսում:
Օդափոխումը չի խրախուսվում:
Օդը մաքրող սարքերը խստորեն խորհուրդ են տրվում:
300+
Բոլորը սրտանոթային և շնչառական հիվանդությունների զարգացման ռիսկի տակ են:
Մնացեք տանը:
Օդափոխումը չի խրախուսվում:
Օդը մաքրող սարքերը խստորեն խորհուրդ են տրվում:
Երևանի օդի աղտոտվածության 90%-ը տրանսպորտային միջոցներից է: Աղբյուր:
Մեր բնակչության մոտ բարձր է հետևյալ հիվանդությունների ռիսկը.
- Սրտի կաթվածներ և առիթմիա
- Կաթված և աթերոսկլերոզ
- Ասթմա և քրոնիկ բրոնխիտ
- Թոքերի քաղցկեղ, Թոքերի քրոնիկ օբստրուկտիվ հիվանդություն, վարակներ
- Դեմենիա և Ալցհեյմերի հիվանդություն
Մեր երեխաների մոտ բարձր է հետևյալ հիվանդությունների ռիսկը.
- Ուղեղի ախտահարում
- Ուսուցման խանգարումներ
- Վարքագծային խնդիրներ
- Թոքերի աճի նվազում
- Թոքերի մշտական վնասում
Օդի աղտոտվածության հետևանքով առողջությանը հասցվող տարեկանվնասը տնտեսությանը հասցնում է ՀՆԱ-ի մինչև 10,6% վնաս: Աղբյուր:
Ինչու՞ է Երևանում ավելի վատ
Երևանի օդի խիստ աղտոտվածությունը, հատկապես ձմռանը, պայմանավորված է նրա հատուկ աշխարհագրական առանձնահատկությունների, մարդկային գործունեության և ոչ համարժեք քաղաքաշինության համակցությամբ:
🚗
Կատալիզատորների համատարած հեռացումը (անօրինական է զարգացած երկրներում) հանգեցրել է թունավոր գազերի ավելցուկային արտանետումների:
🌄
Երևանը գտնվում է հովտում, որտեղ կուտակվում է աղտոտված օդը: Ավելի արտահայտված է հատկապես ձմռանը, երբ սառը օդը հայտնվում է ավելի տաք օդի շերտի տակ:
🌲
Շրջակա տարածքները ենթարկվել են զգալի անտառահատումների՝ նվազեցնելով աղտոտիչների համար խոչընդոտ հանդիսացող կանաչապատ տարածքները:
🏭
Գործարաններն ու էլեկտրակայաններն արտանետում են թափոններ՝ արտանետումների ժամանակակից կանոնակարգերի ծայրահեղ բացակայության պայմաններում:
🏗
Չկանոնակարգված շինհրապարակներն ու հանքարդյունաբերությունը փոշի են արտանետում՝ առանց որևէ արգելող կամ կանխող միջոցների:
🔥
Ջեռուցման համար ցածրորակ վառելիքի օգտագործումը. Սովետաշենի աղբավայրը ծխացող թափոններից թունավոր գոլորշի է արտանետում:
Այս օդը 1 օրում շնչելը հավասարազոր է օրական 30 ծխախոտ ծխելուն:
Մենք պահանջում ենք
Ներկայումս Հայաստանում PM2.5-ի (մանր մասնիկների) իրավական չափորոշիչներ չկան, չնայած Հայաստանի օդը 9 անգամ գերազանցում է ԱՀԿ-ի օդի որակի ուղեցույցը։
Կարևոր է հանրային առողջության պահպանման և օդի որակի բարելավման համար ընդունելի չափորոշիչների սահմանումը:
1. Մեքենաների արտանետումների սահմանափակումներ
Բոլոր մեքենաները պետք է ունենան կատալիտիկ փոխարկիչներ և կիրառվեն տույժեր՝ ընդունված նորմերին չհամապատասխանելու դեպքում:
Արտանետումների պարտադիր փորձարկում իրականացնել ՝ ուղղված ամենահին և ամենաաղտոտող մեքենաների դեմ:
Քաղաքի կենտրոնը դարձրեք ծայրահեղ ցածր արտանետումների գոտի: Քաղաքի կենտրոնում երթևեկելու համար մեքենաները պետք է համապատասխանեն արտանետումների և անվտանգության հատուկ չափանիշներին:
2. Հասարակական տրանսպորտ
Բարձրացնել հասարակական տրանսպորտի արդյունավետությունն ու հաճախականությունը՝ մեքենաներից կախվածությունը նվազեցնելու համար:
Ըստ Սպառողների խորհրդատվական կենտրոնի ղեկավարի, Հայաստանի հասարակական տրանսպորտը ամենավատն է ամբողջ հետ-ԽՍՀՄում։ 1991 թվականի ՀՀ-ի անկախացումից ի վեր Հայաստանը մետրոյի համակարգին ավելացրել է ընդամենը մեկ լրացուցիչ գիծ (1996 թ.):
Շատ կարևոր է մետրոյի գծերի ավելացումը բարձր բնակեցված վայրերում:
3. Թափոնների պատշաճ մշակում
Սովետաշենի աղբավայրն ի սկզբանե չի նախագծվել կամ կառուցվել որևէ ճանաչված ստանդարտների համապատասխան և չի համապատասխանում միջազգային, տեխնիկական, բնապահպանական ու սանիտարական պահանջներին:
Այն գործում է բացառապես որպես աղբի կուտակման վայր և վերջին տարիներին հաճախակի հրդեհվել և ինքնաայրվել է:
Այս հրդեհներն արտազատում են թունավոր նյութեր, այդ թվում՝ դիօքսիններ, պոլիքլորացված բիֆենիլներ, պոլիարոմատիկ ածխաջրածիններ և այլ վնասակար աղտոտիչներ՝ խիստ վտանգելով օդի որակը: Այս խնդրի լուծման համար անհապաղ գործողություններ են անհրաժեշտ:
4. Անտառապատում և կանաչ տարածքներ
Շատացնել կանաչ տարածքները քաղաքում և իրականացնել զանգվածային անտառապատում Երևանում ու իր շրջակայքում:
2024 թվականին Երևանում մեկնարկել է ծառերի փոխարինման ծրագիրը։ Երևանի կենտրոնում հատվել են բազմամյա ծառերը, որոնք փոխարինվել են նորերով, որոնք լինելով մանր և սաղարթ չունենալով՝ չեն կարողանում լիարժեք փոշին կլանող գործառույթ կատարել։ Պետք է շեշտը դնել ամբողջ տարվա ընթացքում, սաղարթներով հարուստ ծառատունկի վրա:
5. Արդյունաբերական և շինարարական կանոնակարգեր
Սահմանել և կիրառել աղտոտման խիստ սահմանափակումներ գործարանների և արդյունաբերական կառույցների վրա: Օրինակ, ընդամենը երկու տարի առաջ կառուցված բիտումի և նավթի քսայուղերի գործարանը չի համապատասխանում անվտանգության նորմերին։
Պահանջել, որպեսզի տեղադրվեն փոշու քանակությունը օդում հաշվող համակարգեր շինհրապարակներում և հանքարդյունաբերական աշխատանքների կատարման վայրերում:
Հայտնի քաղցկեղածին նյութերը, ինչպիսին ասբեստն է, դեռևս օգտագործվում են Հայաստանի տանիքների շիֆերներում , չնայած 2000-ականներից ի վեր գրեթե ամբողջ աշխարհում արգելված լինելուն: Ասբեստի մանրաթելերը օդում մահացու են և այն պետք է լինի արգելված նյութ՝ համապատասխան հեռացման ենթակառուցվածքով:
6. Հանքարդյունաբերության փուլային դադարեցում կայուն արդյունաբերության համար
Հայաստանի անտառների շուրջ 70%-ը դեգրադացված է, ինչը հանքարդյունաբերության արդյունք է։ Հանքարդյունաբերությունը վատթարացնում է օդի որակը և իր ետևից թողնում ավելի քիչ ծառեր, որոնք կկլանեին աղտոտիչները:
Հանքարդյունաբերության ոլորտը նպաստում է Հայաստանի ՀՆԱ-ի 3%-ով, սակայն Հայաստանի չորս մարզերում հանքարդյունաբերական աշխատանքների վայրերի մոտից վերցված փորձանմուշները հայտնաբերել են ծանր մետաղներով զգալի աղտոտվածություն և թույների բարձր քանակներ տեղի բնակիչների մոտ: Այս աղտոտումը պահպանվում է տասնամյակներ շարունակ:
Երկարաժամկետ բարեկեցության ծախսերը, հավանաբար, կգերազանցեն ոլորտի ներդրումը ՀՆԱ-ում, ինչը լուրջ հարցեր է առաջացնում այս մոտեցման կայունության մասին:
7. Պաշտպանեք խոցելիներին
Երեխաներին, տարեցներին և հիվանդներին պաշտպանելու համար դպրոցներում, հիվանդանոցներում և հանրային տարածքներում տեղադրել օդը մաքրող սարքեր:
8. Տեղեկացրեք հանրությանը
Ամբողջ երկրում, ինչպես նաև արվարձաններում, տեղադրել օդի որակը վերահսկող կայարաններ և հրապարակել AQI-ի տվյալները` հանրությանը տեղեկացված պահելու համար, որպեսզի նրանք կարողանան անհրաժեշտ գործողություններն իրականացնեն: